Zo op het oog lijkt er weinig onderscheid te bestaan tussen samenwonen en trouwen. Juridisch en financieel gezien is het echter een wereld van verschil. Hieronder lichten wij een vijftal punten uit waarvan het verstandig is om bij stil te staan.

Als je samenwoont in een huurwoning, ben je niet automatisch allebei huurder. Het huurcontract vermeldt wie de huurder is. Staat je naam daar niet bij? Dan kan je voor een groot probleem komen te staan. Bijvoorbeeld bij het beëindigen van de relatie of het overlijden van je partner. Het is niet altijd zo dat je dan in je huis mag blijven wonen. Je kunt dit voorkomen door het 'medehuurderschap' aan te gaan.

Door huwelijk of geregistreerd partnerschap word je wettelijk medehuurder. Je hebt allebei dezelfde rechten tegenover de verhuurder.

Als je zonder verdere afspraken samenwoont in een koopwoning, wil het niet zeggen  dat je daar allebei eigenaar van bent. Wie dat is, staat in het koopcontract. De hypotheekakte vermeldt wie er verantwoordelijk is voor de hypotheek. In een samenlevingsovereenkomst kun je afspraken vastleggen over de koopwoning. Bijvoorbeeld over de verdeling van de vaste lasten, of de verdeling van de winst of schulden bij verkoop.

Ben je getrouwd of is er sprake van geregistreerd partnerschap? Als jullie samen de woning hebben gekocht zijn jullie beiden voor de helft eigenaar van de koopwoning. Het maakt niet uit of de één meer of minder betaalde dan de ander. Heeft jouw partner de woning alleen gekocht? Dan hangt het ervan af of je in gemeenschap van goederen bent getrouwd. Heb je bij een notaris huwelijkse of partnerschapsvoorwaarden op laten stellen? Dan kan in dat document vermeld staan in welke mate iemand eigenaar is van de woning.

Als je samenwoont zijn de spullen die je samen koopt van jou en je partner. Je blijft wel eigenaar van wat je in je eentje hebt gekocht. Hier kun je afwijkende afspraken over maken en deze vastleggen in een samenlevingscontract of notariële akte. Overigens moet je kunnen bewijzen welke spullen van jou zijn of gezamenlijk zijn aangeschaft.  Een goede administratie helpt daarbij. Het hanteren daarvan is soms zelfs als vereiste in het samenlevingscontract opgenomen.

De trouwdatum kan bepalend zijn voor de regels die tijdens het huwelijk moeten worden nageleefd. Bij trouwen of een geregistreerd partnerschap gelden de regels uit de wet. Je kunt daarop uitzonderingen aanbrengen, maar die moeten wel via de notaris zijn vastgelegd. Denk dan aan de verdeling van bezittingen en/of schulden. Zijn jullie na 1 januari 2018 getrouwd of een geregistreerd partnerschap aangegaan? Dan geldt er een 'beperkte' gemeenschap van goederen. 

Van een samenwonend stel dat een kind krijgt, ziet de wet alleen de moeder als (juridisch) ouder. Zij heeft dan ook zelfstandig het gezag. Als de vader dezelfde rechten en verantwoordelijkheden wil, dient hij het kind eerst bij de gemeente te erkennen. Daarna moeten jullie het gezamenlijk ouderlijk gezag aanvragen bij de rechtbank.

Wordt het kind tijdens het huwelijk of geregistreerd partnerschap geboren? Dan ben je allebei juridisch ouder en heb je gezamenlijk het ouderlijk gezag. Hier wijkt de wet wat af ten opzichte van de situatie van geregistreerde partners. Indien het kind vóór 1 april 2014 is geboren, dan moet de vader het kind eerst erkennen om juridisch ouder te worden.

Ongeacht de vorm waarin je samenwoont, geldt dat bij het opbreken van de relatie je een ouderschapsplan moet opstellen. Hetzelfde geldt voor de kinderalimentatie. Ook daar moeten heldere afspraken over worden gemaakt.

Als je samenwoont ben je geen erfgenaam van elkaar, tenzij je dit in een testament hebt geregeld. Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap geldt dat je automatisch elkaars erfgenaam bent, tenzij testamentair anders is vastgelegd.

Hoeveel je van een erfenis overhoudt, hangt er vanaf of je volgens de wet en  Belastingdienst wel of geen partners bent. Soms kom je daarvoor ook in aanmerking zonder samenlevingscontract. Op de website van de Belastingdienst vind je hierover meer informatie, maar uiteraard kunnen wij je hierover ook informeren. 

Als je samenwoont en de relatie komt ten einde, dan hoef je voor de beëindiging niet naar de rechter. Is er sprake van een samenlevingscontract? Dan staat daarin wat je moet doen. Soms vermeldt dit contract zelfs wat je onder elkaar moet verdelen.

Een scheiding is een heel ander traject. Daarvoor heb je een rechter nodig. Indien je beiden het ouderlijk gezag hebt over de kinderen, dan geldt hetzelfde bij geregistreerd partnerschap. Is er van kinderen geen sprake, of wel kinderen maar heeft één van jullie niet het ouderlijk gezag? Dan kun je met behulp van een advocaat of notaris scheiden. Je maakt afspraken over de partneralimentatie en de manier waarop jullie het opgebouwde pensioen verdelen. Dit laatste geldt ook weer alleen voor zover je dit niet binnen je huwelijkse of partnerschapsvoorwaarden hebt uitgesloten.